Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
Fairtrade bananenproducent
Fairtrade bananenproducent
14 oktober 2021

Britten niet bang voor versleutelde banaan

Genetisch gemodificeerde bananen komen de Europese Unie niet in. Maar de uit de EU gestapte Britten zijn niet meer zo bang voor een banaan waar vreemd DNA aan is toegevoegd. In tal van laboratoria wordt gezocht naar manieren om op deze manier een oplossing te vinden voor een niet te bestrijden bodemschimmel die inmiddels wereldwijd bananenplantages bedreigt. Dit vertelde hoogleraar Peter Jackson van de Universiteit van Sheffield op de jubileumconferentie van bananenimporteur AgroFair, die dit jaar 25 jaar bestaat. Onder voorzitterschap van Jackson adviseerden wetenschappers de EU over de groene voedselstrategie.

P+ publiceerde dit najaar een Special over de jarige, maar bedreigde Fairtrade banaan.

De Brit Jackson toonde zich allerminst tevreden over het uiteindelijk EU-beleid, de ‘Farm to Fork’ strategie. Hij sloot zich hiermee aan op andere sprekers op deze jubileumconferentie van Agrofair. “In het duurzame voedselbeleid wordt de banaan nog steeds als een ‘commodity’ gezien, een massaal gemaksproduct”, aldus Jackson. 

Volgens de Spaanse Fairtrade lobbydirecteur Sergi Corbalán maakt de EU de fout duurzame eisen aan geïmporteerde bananen te stellen, zonder daar in de prijssfeer compensatie voor te bieden. In de EU zelf worden nauwelijks bananen geteeld, zodat de kosten volledig op producenten in grote exportlanden als Ecuador komen te liggen. Een eerlijker prijsbeleid zou minder milieuvriendelijke en minder sociaal georiënteerde export bijvoorbeeld fiscaal zwaarder moeten belasten, ten gunste van Fairtrade en biologische telers. Enkele grotere Fairtrade producenten zijn al begonnen met het invoeren van een ‘leefbaar loon’, daar waar de grote reguliere producenten en de Europese winkelketens daar tot nu toe alleen papieren uitgangspunten voor hebben geformuleerd.

Corbalán tijdens de wereldwijde conferentie: “De EU wil in december afspreken dat er geen bananen in de EU binnenkomen, waardoor aan mensen of milieuschade is gedaan. Maar wie gaat de kosten van bewijsvoering betalen? Het is essentieel dat er niet nog eens een extra druk op de zwakke schakels in de keten wordt gezet: de producenten van bananen.” 

Ondertussen is de banaan een bedreigde tropische vrucht aan het worden. Tal van sprekers toonden beelden van plantages waar forse gaten in zijn gevallen, zwarte plekken waar de bodemschimmel “TR4” heeft toegeslagen. De nieuwste variant van de schimmel ontwikkelde zich in Zuidoost-Azië, maar heeft inmiddels ook al plantages in Colombia en Peru tot quarantaine-gebieden omgetoverd. Zonder gedesinfecteerde schoenen kom je er niet meer in. Betonnen wandelpaden moeten voorkomen dat schoenen in aanraking met de grond komen en schimmeldraden meenemen.

Directeur Hans Willem van der Waal van AgroFair toonde beelden van een plantage hoog in de bergen van Ecuador, waar ‘bosbananen’ worden geteeld naast andere gewassen. De hoop is dat deze gemengde teelt voor meer weerbaarheid tegen de fungus zorgt. AgroFair wil deze ontwikkeling van agroforestry de komende jaren ondersteunen.

De Britten lijken het als eerste Europeanen echter niet meer zo erg te vinden wanneer een genetisch gemodificeerde bananensoort wordt ingezet om de banaan te behouden. Hoogleraar Jackson vertelde dat hij een omslag in het denken van zijn landgenoten bespeurt, nu deze niet meer gebonden is aan afgesproken Europese Richtlijnen en EU voedselbeleid.

De kwestie is genuanceerder dan op het eerste oog lijkt.  Senior Project manager Luud Clercx van AgroFair volgt de politieke ontwikkelingen op de voet. Ook hij spitste de oren toen Jackson vertelde over de andere richting die de Britten willen inslaan. Jackson refereerde op de videoconferentie aan een rapport van de Britse Food Standard agency

Clercx: "Dit rapport maakt verschil tussen Gene Editing (GE) en Genetic Modification (GM). In het eerste geval wordt er gewerkt met DNA van de banaan zelf, zoals de mens eigenlijk al duizenden jaren in achtertuintjes planten heeft veredeld. in het tweede geval wordt DNA van andersoortige planten ingebracht. Door het Europees Hof van Justitie is dit - ik geloof in juni 2018 - op één hoop gegooid, tot ontsteltenis van vele labs die met Gene Editing bezig waren. Dat betekent onder andere dat producten die met GE gemaakt zijn niet op de markt gebracht mogen worden. Ook mogen er geen veldproeven genomen worden, net als met GM."  Clercx ziet dat ook op het Europese vasteland een debat op gang is gekomen over GE.

De vraag is of het beleidsmakers dan wel consumenten zullen zijn die uiteindelijk beslissen of zij dat wel of niet willen, een versleutelde banaan. Zo ver moet het niet komen, stelde Jackson. “Wij weten dat een zachte aanpak met voorlichting aan consumenten niet werkt. De consument kijkt in de portemonnee en zoekt de goedkoopste banaan. Er zijn harde maatregelen nodig, zoals fiscale heffingen op bananen die mens en milieu schaden. De focus moet liggen op een gedeelde verantwoordelijkheid van alle partijen, zodat een gezonde balans in het voedselsysteem ontstaat.”